Ο ρεαλισμός του Αλμπέρ Καμύ (Χρήστος Μαλτέζος, Κείμενα - Φωτογραφία)
Η φωτογραφία είναι παραστατική εικόνα και κατ' εξοχήν ρεαλιστική. Ωστόσο το ερώτημα είναι αν μπορεί να υπάρξει μια απόλυτα ρεαλιστική τέχνη. Οι φωτογράφοι πιστεύουν στην επιλογή του γεγονότος και στην δύναμη του μέσου, δηλαδή στον ρεαλισμό και στον φορμαλισμό της φωτογραφίας. Η φαινομενικά απλή διατύπωση του Garry Winogrand ότι όταν τα γεγονότα μπαίνουν στο φωτογραφικό πλαίσιο αλλάζουν αυτά τα γεγονότα, δείχνει ότι η φωτογραφία δεν μπορεί να είναι απόλυτα ρεαλιστική γιατί το μέσο επιβάλει ένα θεμελιώδη φορμαλισμό. Επίσης μια εικόνα στηρίζεται στις ισορροπίες και ηθελημένες αντιθέσεις, συνεπώς στη σύνθεση μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Ο Bresson κάνει λόγο για την πλαστική στη φωτογραφία επισημαίνοντας έναν άλλο ανυπέρβλητο φορμαλισμό. Βλέπει την φωτογραφία ως αυτόματο σκίτσο. Eπισημαίνει τον αυτοματισμό της ενστικτώδους στιγμιαίας αντίδρασης στη δημιουργία, που μια εικόνα θα δημιουργηθεί και θα ζήσει ή θα πεθάνει. Ο Bill Brandt δημιουργεί ένα προσωπικό φωτογραφικό φορμαλισμό επικεντρώνοντας στις υφές και στους όγκους του ανθρώπινου σώματος. Αυτή η πλαστική της φωτογραφίας μπορεί να έχει πολλές εκφάνσεις ανάλογα με τους τρόπους που χρησιμοποιείται. Οδηγούμαστε σε ένα άλλο φορμαλισμό ο οποίος απορρέει από τις ανθρώπινες επιλογές που είναι το ύφος. Ο Αλμπέρ Καμύ μιλώντας για το ρεαλισμό στην τέχνη αναφερόμενος στην επιλογή, δηλαδή το ύφος είναι στοιχείο συμβολισμού ακόμη και σε ένα απόλυτα ρεαλιστικό μέσο. Όπου σε μια φωτογραφία κάποια στοιχεία επιλέγονται και κάποια απορρίπτονται, επιβάλουν το ύφος και αυτό είναι στοιχείο συμβολισμού. Οι φωτογράφοι στηρίζουν τη δημιουργία στην ένταση της εικόνας που δημιουργείται από σκηνές της καθημερινότητας. Δημιουργούν ένα νέο συγκινησιακό φορμαλισμό που το ελάχιστο αποκτά σημασία. Όλη η δημιουργική φωτογραφία στηρίζεται στη συγκινησιακή ένταση που μπορεί να αποδοθεί μια πραγματική σκηνή, που ταυτίζεται ο μέσα κόσμος με τον εξωτερικό και είναι συνάρτηση της δημιουργίας. Η επιλογή έχει το βάρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Συνεπώς η φωτογραφία είναι ο ρεαλισμός που ντύνεται με την ένταση και το βάθος του ανθρώπου που δημιουργεί και από το βάρος που της δίνεται.
Τα λόγια του Roy de Carava "Δεν ξέρω να φωτογραφίζω. Ξέρω μόνο ότι η εικόνα έχει μία διττή υπόσταση: Την πραγματικότητα και την αντίδρασή της." υπογραμμίζουν την ύπαρξη της διαφοράς μεταξύ πραγματικότητας και φωτογραφίας, που η φύση του μέσου επιβάλει. Από τους δημιουργούς μαθαίνουμε τις μεγαλύτερες αλήθειες , λόγω της βαθιάς επίγνωσης της φωτογραφίας.
Η καλύτερη πραγματική σκήνη δεν οδηγεί σε μια καλή φωτογραφία. Υπάρχουν φωτογραφίες που αποτυγχάνουν στο σκοπό τους, ανεξάρτητα από τη θεματολογία. Είναι παγωμένα χαρτιά χωρίς να επιβάλουν κάποια αίσθηση, και άλλες που μπορούν να υπάρξουν αυτόνομες και μπορούν να συγκινήσουν στη θέαση τους. Το πιο απλό θέμα έχει γίνει καλή φωτογραφία. Άρα δεν έχει σημασία η αρχική σκηνή, αλλά σε ποια φόρμα εντάσσεται ένα θέμα και πως θα αποδοθεί ως τελική εικόνα.
Η πραγματικότητα είναι η πρώτη ύλη στη φωτογραφία, όπως είναι τα χρώματα στη ζωγραφική, η γλώσσα στη λογοτεχνία, οι ήχοι στη μουσική, το μάρμαρο στη γλυπτική. Στην ουσία ο φωτογράφος λαξεύει το φως που αντανακλούν τα πράγματα, είναι ο μόνος δρόμος για τη δημιουργία.
ΔΡΌΜΟΙ
Υπάρχουν πολλές διαβάσεις: δρόμοι στενοί, εθνικές οδοί, σοκάκια, καλντερίμια, μονοπάτια, δρόμοι με πλοία, με τρένα, δρόμοι φωτισμένοι, δρόμοι στο σκοτάδι. Όμως όταν τους διαβαίνουμε βλέπουμε και νιώθουμε την σύνθεσή τους ή είναι ακόμη μια περιπλάνηση των δικών μας συναισθημάτων;
Δρόμοι απότομοι, δρόμοι δίπλα στη θάλασσα, δρόμοι μέσα στο δάσος με τα φύλλα του φθινοπώρου, δρόμοι που σιωπούν σαν να ησυχάζουν, δρόμοι φωτεινοί, με τον ήλιο του καλοκαιριού. Δρόμοι που υπάρχουν και δεν τους διαβήκαμε, από τύχη ή γιατί δεν ξέραμε την ύπαρξη τους ή γιατί τους αγνοήσαμε επειδή διαλέξαμε άλλους δρόμους που πιστέψαμε ότι θα μας δώσουν μια πιο όμορφη περιπλάνηση.
Δρόμοι της ζωής, δρόμοι που χαθήκαμε, δρόμοι που ονειρευτήκαμε αλλά ποτέ δεν καταφέραμε να τους διαβούμε γιατί ήταν ακατόρθωτο ή ήταν ακόμη μια ονειροπόληση. Δρόμοι που μας πήγαν μακριά, όχι γιατί ήταν μακρινοί, όμως ξεχάσαμε την δική μας επανάληψη των πραγμάτων. Δρόμοι αδιάφοροι γιατί αυτό που σκεφτόμαστε ήταν ο προορισμός και όχι το ταξίδι.
Δρόμοι για νέο ξεκίνημα που όλα μοιάζουν σαν την πρώτη φορά. Δρόμοι που δεν θέλαμε να ακολουθήσουμε όμως πιστέψαμε ότι δεν είχαμε άλλο τι να διαλέξουμε ή γιατί ήταν μια εύκολη επιλογή. Δρόμοι που στερηθήκαμε γιατί τα πράγματα είχαν άλλα σχέδια για μας ή που δεν είχαμε το θάρρος να τα εγκαταλείψουμε, και η συνήθεια ήταν πιο βολική από το κυνήγι του ονείρου.
Δρόμοι παντοτινοί και δρόμοι που η περίσταση μας έκανε να τους ακολουθήσουμε και μας οδήγησαν σε άλλους δρόμους, έτσι απομακρυνθήκαμε περισσότερο από την δική μας αναζήτηση. Δρόμοι μοναχικοί που ζητήσαμε από τους περαστικούς ένα ζεστό βλέμμα ή μια τρυφερή σκέψη και αυτό μας έκανε να νιώσουμε μεγαλύτερη απογοήτευση, γιατί ήταν μια πλάνη της δική μας απόγνωσης.
Ακόμη, δρόμοι κακόφημοι, δρόμοι που οδηγούν σε αδιέξοδο, δρόμοι με μπαρ και βιτρίνες καταστημάτων, δρόμοι με την μουτζούρα των οχημάτων, δρόμοι γνώριμοι που τους αγαπήσαμε και άλλοι που πιστέψαμε ότι δεν θα μας προσφέρουν άλλη συγκίνηση. Γιατί τελικά ο δρόμος είναι μια διάβαση και μια οδός συναισθημάτων.
Συνάντηση με το τυχαίο
Ίσως να μην συνέβαινε αν δεν ήσουν εκεί, όταν το τυχαίο πήρε κάτι από την ύπαρξη σου, και ίσως αυτό το τυχαίο γεγονός να ήταν η αιτία που συνέβησαν άλλα συμβάντα, μια σειρά από καταστάσεις σημαντικών και ασήμαντων, χρονοβόρων και σε διάρκεια δευτερολέπτων, ηθελημένων αλλά και όταν τα πράγματα το επιβάλουν. Μια σειρά πραγμάτων που δεν ήταν δυνατόν να τα αποφύγεις αν και ήξερες ότι δεν σε αφορούσαν, έτσι που νιώθεις θεατής μέσα σε μια κατάσταση στην οποία ζεις, και άλλα, όταν το τυχαίο σε έφερε κοντά σε πράγματα που αναζητούσες έτσι ταυτίστηκε με την επιλογή σου.
Όμως το τυχαίο έχει κάτι από σένα άρα δεν θα συνέβαινε αν δεν είχε ένα κομμάτι σου στη σύσταση του ή ακόμη αυτά που συνέβησαν να ήταν λογική εξέλιξη των πραγμάτων, απλά συνηθισμένα πράγματα, αλλά, για σένα, ήταν απρόσμενα έτσι τα χαρακτήρισες σαν μια μεγάλη τύχη και σαν ευκαιρία που θα πραγματοποιήσεις τα σχέδια σου. Γιατί αυτό το συμβάν ήταν η αιτία που συνέβησαν μια σειρά άλλων πραγμάτων.
Το τυχαίο έχει μεγαλύτερη σημασία όταν δεν περιορίζεται σε μια στιγμή αλλά είναι η αρχή μιας σειράς ευμενών γεγονότων τα οποία υλοποιούν ένα σκοπό. Γιατί μια πράξη δεν είναι αυτοτελής είναι ο συγκερασμός πολλών πραγμάτων. Πράγματα τα οποία συμβαίνουν γύρω μας πηγάζουν από πολλές δυνάμεις και για να γίνουν μέρος της δική μας πραγματικότητας χρειάζονται τη δική μας αποδοχή.
Δεν ξέρω αν το τυχαίο έχει αντικειμενική υπόσταση ή είναι μια υποκειμενική κατάσταση όταν για κάποιον έχει μεγάλη σημασία το απρόσμενο όταν συμβαίνει. Ακόμη αν είναι μια κατάσταση της σκέψης όταν χαρακτηρίζει κάτι σαν δώρο, όμως ήταν η προσμονή μιας αλλαγής που θα συνέβαινε, ούτως ή άλλως, μέσα στο χρόνο. Όποια κι αν είναι η θεώρηση της τύχης είναι πάντα ένα ερέθισμα που δίνεται από τον έξω κόσμο αλλιώς θα ήταν εμπειρία, μνήμη, νόηση.
